Jak wykryć AI w pracach pisemnych uczniów lub studentów?

Wykrycie pracy napisanej przez sztuczną inteligencję nie jest już zadaniem dla specjalistów od technologii. Wystarczy zwrócić uwagę na schematyczny styl, brak osobistych doświadczeń oraz powtarzalne struktury zdań. Nauczyciel, czytając uważnie, jest w stanie wychwycić cechy, których nie posiadają prace pisane samodzielnie przez uczniów lub studentów.

Jak rozpoznać tekst napisany przez AI w pracy ucznia lub studenta?

Najczęstsze cechy tekstów napisanych przez AI to jednolity, poprawny język bez wyraźnych błędów ortograficznych czy stylistycznych, przy czym często brakuje w nich osobistych odniesień i specyficznej perspektywy. AI unika kolokwializmów, potocznych błędów czy niuansów kulturowych, przez co tekst może wydawać się nadmiernie “idealny”, ale pozbawiony indywidualnego charakteru. Zwykle pojawia się także powtarzalność zwrotów, nadużywanie ogólników oraz powielanie tych samych struktur zdaniowych w całym opracowaniu.

Należy zwrócić uwagę na nieadekwatność argumentacji względem poziomu ucznia lub studenta. Prace generowane przez AI często charakteryzują się szerokimi, encyklopedycznymi analizami tematu, w których brak interpretacji własnej, życiowych przykładów, doświadczeń osobistych i odniesień do konkretnych zajęć czy lektur. Często spotykane są zbyt ogólne przykłady, nieprzystające do stylu konkretnego ucznia, jak również brak wypowiedzi w pierwszej osobie, powszechnych w szkolnych esejach.

Za sygnał ostrzegawczy uznaje się także wyjątkową spójność tekstu oraz nieobecność typowych dla ludzi potknięć logicznych lub językowych – rzadko występują literówki, skoki tematyczne bądź niespójności. Wśród sygnałów typowych dla tekstów AI wymienia się również używanie wielu synonimów i rozbudowanych fraz przejściowych, co nie jest naturalne dla młodszych autorów. Prace generowane przez sztuczną inteligencję mogą zawierać także nieprawdziwe cytaty lub dane trudne do znalezienia w literaturze.

Dla większej przejrzystości poniżej przedstawiono porównanie najważniejszych cech prac uczniów oraz tekstów powstałych z użyciem modeli językowych:

Taka tabela pozwala szybko zidentyfikować nietypowe cechy tekstu, które mogą sugerować wykorzystanie AI podczas pisania pracy. Jednak nawet przy wielu wskazujących na to przesłankach, zalecana jest dokładniejsza analiza, najlepiej wsparta innymi metodami weryfikacji, ponieważ podobne cechy mogą pojawiać się także w świetnie dopracowanych pracach najlepszych uczniów.

Na co zwracać uwagę przy sprawdzaniu prac pisemnych pod kątem AI?

Podczas sprawdzania prac pisemnych pod kątem wykorzystania AI, kluczowe jest zwrócenie uwagi na niespójności stylu, nagłe zmiany poziomu języka oraz nadmierną poprawność i brak indywidualnych błędów typowych dla danego ucznia. Ważne są także powtarzalne schematy składniowe, charakterystyczne dla generowanych tekstów, oraz nietypowa długość lub układ akapitów niepasujący do zadania. Należy szczególnie analizować fragmenty wykorzystujące złożone, uniwersalne sformułowania, nieodnoszące się do treści lekcji, rzeczywistości szkolnej lub doświadczeń piszącego.

Warto zweryfikować, czy użyte słownictwo odpowiada poziomowi edukacyjnemu ucznia, a także czy występuje zbyt akademicki, encyklopedyczny lub techniczny język. AI często generuje teksty płynne, pozbawione błędów interpunkcyjnych, lecz mogące zawierać powtórzenia wyrazów i zaskakujące, nieintuicyjne synonimy. Dobrą praktyką jest sprawdzanie, czy praca nie zawiera uproszczonych przykładów, ogólników lub nielogicznych wywodów na wysokim poziomie formalnym.

Oceniając prace, warto posłużyć się poniższymi kryteriami, mogącymi wskazywać na użycie AI:

• Jednolity, pozbawiony emocji styl i brak osobistego tonu
• Brak specyficznych odniesień do podręcznika, nauczyciela czy klasy
• Powtarzalność zwrotów lub struktur zdań w wielu fragmentach tekstu
• Nietypowo wysoki poziom poprawności językowej przy braku charakterystycznych błędów danego ucznia
• Fragmenty zawierające bardzo formalne lub encyklopedyczne opisy, niepasujące do poziomu edukacji

Kryteria te powinny być analizowane łącznie, gdyż pojedynczy objaw nie musi świadczyć o użyciu AI, jednak ich kumulacja znacznie zwiększa prawdopodobieństwo wygenerowania tekstu przez sztuczną inteligencję. Warto mieć na uwadze, że np. ChatGPT wykazuje określone schematy wypowiedzi, często ujawniające się w wielokrotnych analizach prac.

Jakie narzędzia pomagają wykryć użycie sztucznej inteligencji w tekstach uczniowskich?

Najczęściej wykorzystywanymi narzędziami do wykrywania AI w tekstach uczniowskich są detektory AI, czyli specjalistyczne aplikacje analizujące prawdopodobieństwo generowania tekstu przez modele językowe, takie jak ChatGPT czy Gemini. Takie detektory, np. GPTZero, Winston AI, Copyleaks, ZeroGPT czy Turnitin AI Detection, opierają się na algorytmach oceniających m.in. układ składniowy, stopień powtarzalności słownictwa, długość i strukturę zdań, a także nietypowe rozkłady statystyczne słów. Wynik analizy to najczęściej procentowe prawdopodobieństwo wygenerowania tekstu przez sztuczną inteligencję.

Oprócz detektorów AI do wykrywania użycia sztucznej inteligencji wykorzystuje się narzędzia porównujące styl pisania, analizujące wcześniejsze prace ucznia pod kątem spójności językowej oraz charakterystycznych zwrotów. Z kolei rozbudowane systemy antyplagiatowe, takie jak Turnitin, rozszerzyły swoje algorytmy nie tylko o analizę plagiatu, ale także o wykrywanie cech typowych dla tekstów generowanych maszynowo.

Na rynku dostępne są zarówno darmowe, jak i płatne rozwiązania, które różnią się dokładnością i zakresem analizy. Wyniki badań University of Maryland z 2023 roku pokazują, że skuteczność najpopularniejszych narzędzi waha się od 60% do nawet 98%, przy czym żadne nie daje stuprocentowej pewności. Niemal wszystkie mają ograniczenia, na przykład fałszywie pozytywne wyniki w przypadku uczniów piszących „zbyt poprawnie” lub korzystających z angielskiego jako nietypowego języka ojczystego.

Porównanie popularnych narzędzi do wykrywania AI w tekstach uczniowskich prezentuje poniższa tabela:

Tabela umożliwia porównanie najlepszych narzędzi pod względem efektywności oraz ich przydatności w analizie prac pisanych po polsku. W praktyce najpewniejsze efekty przynosi połączenie kilku detektorów oraz analiza indywidualnego stylu ucznia, co pozwala uzyskać bardziej wiarygodny wynik.

Czy istnieją charakterystyczne błędy lub cechy tekstów generowanych przez AI?

Teksty generowane przez AI często wykazują wyraźne cechy stylistyczne i językowe, które pozwalają je odróżnić od prac pisanych przez uczniów lub studentów. Zazwyczaj są one poprawne gramatycznie i logicznie spójne, co jednak sprawia, że tekst może wydawać się zbyt wyważony, pozbawiony indywidualnego stylu czy charakterystycznych dla autora niuansów, takich jak specyficzne potknięcia stylistyczne, odniesienia do lokalnych realiów czy nietypowe zwroty. AI unika niejasności, a długość zdań bywa wyrównana.

Schematyczność w konstrukcji akapitów to kolejny znak rozpoznawczy – generatory sztucznej inteligencji stosują przewidywalną strukturę: jasne wprowadzenie, rozwinięcie, zakończenie, często prawie identyczne dla każdego fragmentu. W tekstach AI rzadziej pojawiają się błędy ortograficzne, interpunkcyjne czy typowe dla osób uczących się kalki językowe, co szczególnie rzuca się w oczy w pracach pisanych przez osoby o zróżnicowanym poziomie znajomości języka.

Sztuczna inteligencja generuje treść raczej ogólną, starając się nie odwoływać do osobistych doświadczeń ani autorskich przykładów z życia. Często można zauważyć powtarzalność fraz, częste używanie synonimów oraz dążenie do elegancko brzmiącej formy, która jednak sprawia wrażenie sztuczności. AI korzysta głównie z ogólnodostępnych źródeł, przez co w tekstach nie pojawiają się szczegółowe odniesienia do materiałów wykorzystywanych na lekcjach czy w ramach konkretnej grupy uczniów lub studentów.

Aby zobrazować najbardziej typowe różnice, poniżej zestawiono je w tabeli:

Tabela podkreśla zasadnicze różnice między tekstami powstałymi przy pomocy AI a autentycznymi pracami uczniów lub studentów, ułatwiając rozpoznanie treści, które mogą być sztucznego pochodzenia. Analiza zarówno detali językowych, jak i całościowej struktury tekstu pomaga sprawdzić jego autentyczność.

Jak postępować, gdy podejrzewasz, że praca została napisana przez AI?

Po stwierdzeniu podejrzenia, że praca została napisana przez sztuczną inteligencję, pierwszym krokiem jest zgromadzenie konkretnych dowodów na to działanie. Należy przeanalizować pracę pod kątem wykrytych wcześniej cech charakterystycznych, a następnie wykorzystać wybrane narzędzia sprawdzające oryginalność oraz detekcję AI. Wyniki testów powinny być zachowane w formie zrzutów ekranu lub raportów, które mogą stanowić podstawę do dalszych działań.

Kolejny etap to porównanie podejrzanej pracy z wcześniejszymi tekstami danego ucznia lub studenta. Pomocne będą próbki wcześniejszych wypowiedzi pisemnych — zarówno pod względem stylu, jak i poziomu merytorycznego. Istotne jest także sprawdzenie, czy zastosowany język odpowiada kompetencjom ucznia zaobserwowanym wcześniej podczas lekcji lub zajęć.

Gdy zebrane informacje potwierdzają podejrzenie użycia AI, nauczyciel powinien omówić sytuację z autorem pracy. Rozmowa ma na celu rzeczowe wyjaśnienie, poparte przedstawionymi dowodami, oraz umożliwienie uczniowi odniesienia się do nieprawidłowości. Można także poprosić ucznia o ustne omówienie lub parafrazę fragmentów pracy — osoby, które mają trudności z danym tematem, będą miały problem z płynnym odtworzeniem treści wygenerowanej przez AI.

Przy powtarzających się przypadkach lub sytuacjach wątpliwych należy kierować się obowiązującym w szkole lub uczelni regulaminem. Zazwyczaj przewiduje on zgłoszenie sprawy odpowiedniej komisji, wypełnienie dokumentacji oraz podjęcie decyzji na podstawie dostępnych materiałów dowodowych. Warto mieć na uwadze, że narzędzia detekcyjne mogą popełniać błędy, dlatego każdy wynik wymaga szczegółowego sprawdzenia, aby uniknąć fałszywych oskarżeń.